स्वावलंबी आदिवासी महिला

 

राजस्थानातील आदिवासी बहुल बांसवाडा जिल्ह्यातील डोंगर आणि जंगलांमध्ये वसलेल्या वडालपाडा गावात स्थलांतर थांबले आहे. येथील सुमारे ५० महिला झाडांची पाने, फुले आणि मातीमध्ये बकरीचे दूध मिसळून ९ प्रकारचे हर्बल साबण तयार करतात. या साबणाची मागणी इतकी जास्त आहे की ७० रुपयांचा हा साबण वर्षभरात २० हजारांहून अधिक वेळा विकला गेला आहे. पूर्वी त्या सुटा साबण विकत असत, परंतु आता त्यांनी ते स्वतः पॅक करून पुरवठा करण्यास सुरुवात केली आहे. गावातील अनेक कुटुंबे यात सामील झाली आहेत. कोणत्याही रसायनांशिवाय आणि मशीनशिवाय केवळ बकरीचे दूध व घरगुती साहित्य वापरून त्या साबण तयार करतात. बकरीच्या दुधामुळे त्वचा सौम्य राहते, म्हणून याचा वापर केला जातो, असं त्या सांगतात.