तूर उत्पादनाचे तंत्र - भाग 3

रायपूर (ता. सेलू, जि. परभणी) येथील मुंजा सुंदरराव गाडेकर यांनी दोन एकरामध्ये सोयाबीन ६ ओळी : तूर २ ओळी पद्धतीने आंतरपीक घेतले होते. बैलजोडीचलित चारदाती काकरीने २ जुलै २०२४ पेरणी करताना त्यांनी सोयाबीनचे वाण जेएस-३३५ आणि तुरीचे वाण बीडीएन-७१६ वापरले होते. या क्षेत्रातून त्यांना सोयाबीनचे १८ क्विंटल, तर तुरीचे तब्बल २३ क्विंटल उत्पादन मिळाले, तत्कालीन बाजारभावानुसार सोयाबीनचे ७३,८०० रु., तर तुरीचे १,६३,३०० रुपये या प्रमाणे एकूण २,३७,१०० रुपयाचे उत्पन्न हाती आले. या दोन एकर क्षेत्रावरील दोन्ही पिकांसाठी लागवडीपासून मळणीपर्यंत एकूण रु. ४२,४५० उत्पादन खर्च आला. त्यामुळे या पीक पद्धतीचा निव्वळ नफा १,९४,६५० रुपये इतका हाती आला.
मुंजा गाडेकर यांनी केलेले नियोजन पुढील प्रमाणे होते.
सोयाबीन ६ : तूर ३ ओळी आंतरपीक पद्धतीमध्ये तुरीचे दोन एकरांसाठी केवळ ८ किलो बियाणे वापरले. प्रत्येक टप्प्यावर तज्ज्ञांच्या संपर्कात राहून पिकांचे नियोजन करत असल्याने अनेक फायदे झाले.
बियाणे दूर-दूर पडल्यामुळे झाडामध्ये एकसमान व योग्य अंतर राखले गेले. तुरीच्या विरळणीची गरज भासली नाही.
तुरीचे पीक ४५ दिवसांचे असताना मशीनद्वारे छाटणी केली. तुरीच्या फांद्याची संख्या वाढून पीक एकदम डौलदार झाले.
सोयाबीनची काढणी झाल्यानंतर रिकामी झालेल्या जागी रोटर करून मोकळी केली. या ओळींच्या मधोमध दांड पाडला. परतीचा पाऊस चांगला झाल्याने पावसाचे सर्व पाणी सरीमध्ये जमा झाले. यामुळे ओलावा टिकून राहिल्याने फूलगळीचे प्रमाण एकदम कमी राहिले. तसेच वाफ्यावरील पाण्याचा उत्तम निचरा झाल्यामुळे मर रोगाचा फारसा प्रादुर्भाव झाला नाही.
परिसरातील अन्य शेतकऱ्यांना सोयाबीनचे ७ते ८ क्विंटल प्रति एकर, तर तुरीचे केवळ ४ ते ५ क्विंटल प्रति एकर एवढे उत्पादन झाले. त्या तुलनेमध्ये मुंजा गाडेकर यांना सोयाबीनचे एकरी १ ते २ क्विंटल आणि तुरीचे ६.५ ते ७.५ क्विंटल अधिक उत्पादन मिळाले. अन्य शेतकऱ्यांच्या तुलनेमध्ये सोयाबीनपासून एकरी ४१०० रु., तूर पिकापासून एकरी ४६,८०० रु. अधिक उत्पन्न मिळाले. म्हणजेच त्यांना एकरी रु. ५०,९०० एवढी जास्त मिळकत सोयाबीन : तूर आंतरपीक पद्धतीमध्ये केवळ कमी खर्चाच्या लागवड तंत्राचा अवलंब केल्यामुळे शक्य झाली.

- मुंजा गाडेकर ७४९९६६५१९०
३० एप्रिल २०२५......Agrowon