आकाशगंगेशी संवाद साधणारी आकाशगंगा

 

 

 

या आकाशगंगा केवळ तीन हजार २६० प्रकाशवर्षे अंतरावर असून ५०० किलोमीटर प्रती सेकद वेगाने एकमेकांकडे येत आहेत. क्वासारमधील तीव्र किरणोत्सर्ग शेजारच्या आकाशगंगेतील आंतरतारकीय वायूच्या संरचनेत खोलवर बदल करते. या जटिल प्रणालीचा तपशीलवार अभ्यास 'नेचर' या शास्त्रीय जर्नलमध्ये प्रकाशित झाला आहे. या संशोधनात आंतरविद्यापीठीय खगोलशास्त्र व खगोलभौतिकशास्त्र केंद्राचे (आयुका) शास्त्रज्ञ डॉ. नीरज गुप्ता आणि आयुकाचे संचालक डॉ. आर. श्रीआनंद यांचा सहभाग आहे.

'क्वासार' त्याच्या स्वतःच्या यजमान आकाशगंगा आणि शेजारच्या आकाशगंगांवर कसा प्रभाव पाडतात, या गोंधळात टाकणाऱ्या प्रश्नावर सर्गेई बालाशेव (आयोफ इन्स्टिट्यूट, सेंट पीटर्सबर्ग, रशिया) आणि पासक्वियर नोटहॅम (इन्स्टिट्यूट डी अॅस्ट्रोफिजिक डी पॅरिस, फ्रान्स) यांच्या नेतृत्वाखालील असणाऱ्या आंतरराष्ट्रीय गटात डॉ. गुप्ता आणि डॉ. श्रीआनंद हे संशोधन करत आहेत. त्यांनी नुकतीच एक विलीनीकरण होत असलेला आकाशगंगेचा युगल शोधला आहे. ज्यात एक क्वासारसुद्धा आहे. संशोधनात क्वासार त्यांच्या सभोवतालच्या वातावरणाशी ते सोडत असलेल्या प्रचंड उर्जेद्वारे संवाद साधतील, अशी अपेक्षा होती. अशा परस्परसंवादाचे थेट निरीक्षण पुरावे दुर्मिळ आहेत. चिलीमधील व्हेरो लार्ज टेलिस्कोप आणि अटाकामा लार्ज मिलिमीटर/सबमिलीमीटर ॲरे दुर्बिणीद्वारे प्राप्त ऑप्टिकल आणि मिलिमीटर-वेव्ह निरीक्षणे एकत्र करून, शास्त्रज्ञांनी हे संशोधन केले आहे.

 

या संशोधनातून दूरच्या विश्वातील क्वासार क्रियाकलापांमध्ये आकाशगंगा विलीनीकरणाच्या भूमिकेबद्दल नवीन अंतर्दृष्टी प्रदान करतो. तसेच, आंतरतारकीय सामग्रीची पुनर्रचना करून क्वासार, त्यांच्या तीव्र किरणोत्सर्गाद्वारे, त्यांच्या वातावरणात ताऱ्यांची निर्मिती कशी दडपून टाकू शकतात, हे निष्कर्षदेखील स्पष्ट होतात.