निर्जलीकरण उद्योग - भाग २

१. नैसर्गिक किंवा सूर्यप्रकाश निर्जलीकरण (Solar Drying):
ही भाज्या व फळे सुकविण्याची एक प्राचीन आणि साधी पध्दत आहे. या पध्दतीमध्ये भाज्यांचे किंवा फळांचे तुकडे कापून त्यांना सूर्यप्रकाशात वाळवले जाते, ज्यामुळे त्यातील पाणी वाफ होऊन बाहेर पडते. यासाठी साधारणपणे जाळी किंवा चटई वापरली जातात, ज्यावर भाज्या पसरवून त्यांना सूर्यप्रकाशाच्या उष्णतेत ठेवले जाते.
२. छाया निर्जलीकरण (Shade Drying):
प्रक्रियाः
सावलीच्या जागेतील हवा थोडी ओलसर आणि थंड असते, ज्यामुळे भाज्या खूप वेगाने आणि अधिक गुणवत्तेने सुकतात. योग्य ठिकाण म्हणजे झाडाखाली किंवा छायेत असलेली बंदिस्त जागा, जिथे थेट सूर्यप्रकाश येत नाही. यामुळे भाज्या अत्यधिक उकडत नाहीत आणि त्यांचे पोषणतत्त्व व रंग जास्त काळ टिकतात.
भाज्या छायेत सुकवण्याआधी, त्यांना योग्य आकारात कापले जाते. विविध भाज्यांच्या प्रकारानुसार सुकवण्याचा वेग बदलतो, म्हणून त्यांना समान आकाराचे आणि रूपांतून कापणे महत्त्वाचे आहे.
छाया निर्जलीकरणाची प्रक्रिया वेळखाऊ असू शकते, कारण थेट सूर्यप्रकाशापेक्षा कमी उष्णता छायेत मिळते. भाज्या पूर्णपणे सुकवण्यासाठी किमान २-३ दिवस लागू शकतात. पण जर हवामान अनुकूल असेल, तर त्या सुकवण्याची वेळ कमी होऊ शकते. या सुकवणूकीमध्ये भाज्यांच्या पोषणतत्त्वांवर फारसा परिणाम होत नाही आणि रंग देखील चांगला राहतो.
कृषी पणन मित्र ,एप्रिल २५